امنیت کنونی کشور عراق پس از تجاوز وحشیانه گروه تروریستی-تکفیری داعش در سال 2014 به این کشور  محصول شکل‌گیری «بسیج مردمی» با فتوای مرجعیت است.

فتوای مرجعیت و شکل‌گیری حشد شعبی برای اخراج تروریسم از عراق

حشد شعبی را می‌توان به عنوان نوظهورترین نیروی نظامی، مردمی و عقیدتی در عراق و حتی منطقه دانست که در چهارچوب مقاومت، هم‌ردیف حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن و حماس فلسطین، در حال ایفای کارکردهای مهم و نقشی کانونی در تحولات نظامی و امنیتی این کشور به خصوص در جنگ با داعش است. این نیرو که شامل بخش‌های مختلفی است در سال 2014 و بعد از سقوط شهرهای مهمی مانند موصل و تکریت به دست داعش با فتوای جهاد کفایی آیت‌الله سید «علی سیستانی» مرجع عالیقدر شیعه در عراق (فتوایی که بر اساس آن از کسانی که قادر به حمل سلاح و مبارزه با گروه‌های تروریستی بودند، خواسته شده بود که به صفوف مبارزه با داعش بپیوندند) و استقبال مردم؛ همچنین حمایت‌های دولت و نیروهای سیاسی تشکیل شد.

به هر حال تشکیل حشدشعبی فرصتی بی‌بدیل و بی‌نظیر برای جامعه و حکومت عراق قرار داده است تا از این استعداد بالقوه انسانی در راستای عمق‌بخشی و گسترش گفتمان « امنیت مردم پایه» به جای تکیه بر قدرت بیگانه بهره‌برداری شود.

حشد شعبی در روز 26 نوامبر 2016 با اکثریت آرای مجلس عراق به عنوان یک سپاه جدا از ارتش رسمیت پیدا کرد.

تعداد گروه‌ها و نیروهای حشد شعبی

تازه ترین گزارش ها تعداد کل نیروهای حشد شعبی را 140 هزار تا 160 هزار نفر عنوان کرده این در حالی است که در جنگ با داعش تعداد این نیروها بین 100 تا 110 هزار نیرو برآورد شده بود.

نیروی های مردمی عراق از صدها هزار جوان شیعی عراقی که در بیش از 42 گروه فعالیت می‌کنند که برخی از تشکل‌های بزرگی هستند که قبل از فتوای آیت الله سیستانی موجود بوده‌اند و برخی دیگر از تشکل‌های کوچکی هستند که پس از فتوا شکل گرفته‌اند. از مهمترین گروه‌های تشکیل دهنده حشدشعبی می‌توان به گروه‌هایی همانند عصائب اهل الحق، سرایا السلام، طلیعة الخراسانی، کتائب سیدالشهداء، جنبش النجباء، کتائب حزب‌الله و… اشاره کرد. مناطق عملیاتی این نیروها عمدتاً عبارت بوده‌اند از بغداد، بابل، دیالی، صلاح‌الدین، الانبار و الگرمه از توابع شهر استراتژیک فلوجه در الانبار.

گروه‌های غیرشیعی فعال در حشد شعبی

هرچند که ساختار و بدنه نظامی حشد شعبی را شیعیان عراق تشکیل می‌دهند اما بعدها برخی عشایر سنی عراق از استان صلاح‌الدین و استان نینوا و استان الانبار و نیز افراد ایزدی و مسیحیان عراقی نیز به آن ملحق شدند. با دقت نظر در جریان‌های تشکیل دهنده حشدشعبی می‌توان ابراز داشت که هرچند مهم‌ترین علت تعدد جریان در نیروهای حشدشعبی ریشه در اختلاف‌نظر فرماندهان و روسای این جریان‌ها دارد، اما واقعیت این است که دفاع از تمامیت ارضی عراق و آزادسازی همه مناطق تحت تصرف داعش این نیروها اعم از شیعه و سنی و مسیحی را در کنار هم گرد آورده است:

-«الحشد العشائری» که عموما از اهل سنت هستند از یگان‌های مهم این تشکیلات به شمار می‌رود که در حال حاضر در استان‌های سنی نشین الانبار، نینوا، صلاح الدین حضور قوی و موثر در حفظ امنیت دارد.

-تیپ «بابلیون» به فرماندهی «ریان الکلدانی» یکی از تیپ‌های مهم در حشد شعبی است که از مسیحیان تشکیل شده و در حال حاضر در استان نینوا در مناطق و شهرهای مسیحی نشین حضور دارد.

-بخشی از مبارزان مسیحی همچنین در تیپ «اباعبدالله الحسین (ع)» وابسته به حشد شعبی حضور دارند که این تیپ نیز در استان نینوا بخشی از امنیت مناطق مسیحی نشین را برعهده گرفته است.

-ایزدی‌ها، شبک‌ها، ترکمن‌ها هم دارای چند تیپ در داخل حشد شعبی هستند و هم اینک در «سنجار» – شنگال – (سکونتگاه ایزدی ها) و مناطق هموار نینوا که در عراق به «سهل نینوا» (سکونتگاه شبک ها) مشهور است و همچنین مناطق جنوبی استان کرکوک که ترکمن‌های عراق حضور دارند، امنیت این مناطق را به دست گرفته‌اند.

مقامات ارشد حشد شعبی

«فالح فیاض» رئیس هیئت حشد شعبی و «صادق سعداوی» رئیس هیئت ارکان است. «کریم نوری» عضو هیئت حشد شعبی و سخنگوی رسمی آن است. «ابومهدی المهندس» معاون بسیج مردمی عراق و فرمانده میدانی این نیرو بود. پس از شهادت المهندس در کنار سردار سپهبد «قاسم سلیمانی» به دست تروریست‌های آمریکایی «عبدالعزیز المحمداوی» معروف به «ابو فدک المحمداوی» دبیرکل پیشین و عضو شورای کتائب حزب‌الله به عنوان رئیس ستاد این نیرو به جای شهید ابو مهدی المهندس انتخاب شد.

«هادی العامری» رئیس سازمان بدر، «قیس الخزعلی» فرمانده عصائب اهل الحق، «شبل الزیدی» فرمانده گردان‌های امام علی، شیخ «ریان الکلدانی» دبیرکل جنبش مسیحیت عراق و فرمانده گردان بابلیون و «مقتدی صدر» رهبر جریان صدر است که گردان‌های السلام زیر مجموعه آن به حساب می‌آید.

اهداف 5گانه تشکیل حشد شعبی

مهمترین دلیل شکل‌گیری حشدشعبی را می‌توان در حوادث عراق بعد از هجمه داعش مورد بازخوانی قرار داد. نیروهای افراط‌گرای داعش در مدت زمانی کوتاه موفق به تصرف موصل و بخش‌های زیادی از استان‌های صلا‌ح‌الدین و دیالی شدند و حتی تا نزدیکی بغداد پایتخت عراق پیش رفتند. ناتوانی و چند دستگی ارتش عراق (به مثابه ساختار چینش شده امنیتی – نظامی توسط آمریکا در مقطع پسا صدام) در مقابله با تروریست‌های داعش، نخبگان سیاسی – مذهبی عراق را مجبور به اتخاذ تدابیر جدید برای مقابله با این گروه نمود. از این رو با تدبیر برخی سیاستمداران عراقی و حمایت مراجع دینی، نیرویی مردمی در قالب حشدشعبی برای مبارزه با داعش و دفاع از حاکمیت عراق تشکل یافت و با روحیه بالا و انسجامی فوق‌العاده وارد عرصه تقابل با داعش شد.

در ماه مارس 2015 میلادی (فروردین 1395) در بغداد، فرماندهان «حشد شعبی» اهداف پنج‌گانه این ساختار نوین را به شرح ذیل اعلام کردند:

-نبرد با داعش و بیرون راندن آن از خاک عراق.

-حفاظت از کشور.

– حفاظت از اماکن مقدس.

-آزادی مردم عراق از یوغ تروریسم.

-کمک به عراقی‌هایی که توان جهاد ندارند.

مهمترین دستاورد‌های نیروهای مردمی عراق

مهمترین دستاوردهای حشدشعبی بعد از ﺗﺄسیس تاکنون را می‌توان در قالب چند پیروزی استراتژیک عنوان نمود که مهمترین آنها عبارتند از: آزادسازی جرف النصر (الجرف الصخر سابق در شمال بابل که بعدها به یمن آزادسازی به دست نیروهای حشدشعبی، جرف‌النصر نام گرفت و یکی از نخستین عملیات‌های موفق نیروهای مردمی به شمار می‌رفت). آزادسازی آمرلی، آزادسازی العلم، البغدادی و آزادسازی تکریت (یکی از پیچیده‌ترین عملیات‌های نیروهای مردمی محسوب می‌شود که در راستای عملیات لبیک یا رسول‌الله انجام گرفت). در مجموع، این نیروهای مردمی خیلی سریع در مناطق جنوبی، شمالی و غربی کمربندی بغداد مستقر شدند تا بتوانند ﺧﻸ امنیتی را پر کنند و نقش بارزی در توقف تحرکات داعش با توجه به هماهنگی عالی میان گروه‌های وابسته به حشدشعبی و نیروهای امنیتی دولتی ایفا کنند.

حشد شعبی در کنار ارتش و نیروهای امنیتی عراق تمام برنامه‌‌های آمریکا و برخی کشورهای همسو با واشنگتن را بر هم زد و مانع از تجزیه عراق شد.

آمریکا و هم پیمانان منطقه‌ای و داخلی‌اش در عراق بعد از مایوس شدن از انحلال و برچیدن حشد شعبی، جنگ همه جانبه با این تشکیلات را آغاز کرده‌اند.

دشمنی کاخ سفید با حشد شعبی به سال‌های اخیر محدود نبوده است و تقریبا از ابتدای تشکیل نیروهای مردمی، ایالات متحده با آن مخالف بود که نمونه بارز این رویکرد را می‌توان در اقدام 4 سال قبل کنگره آمریکا در تروریستی خواندن برخی شاخه‌های این نیرو دید؛ نیرویی که نقش مستقیمی در نابودی داعش داشت. در ژانویه 2020 وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد این کشور ضمن قرار دادن نام گروه عصائب اهل الحق در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی، نام قیس خزعلی و لیث خزعلی رهبران این گروه را به عنوان تروریست‌های بین‌المللی ثبت کرد.

حتی در جریان عملیات آزادسازی شهر الرمادی، واشنگتن ارائه کمک به دولت بغداد در نبرد با داعش را به عدم مشارکت حشدشعبی در این عملیات، منوط کرد. این در حالی است که مواضع حشدشعبی بارها مورد هجوم جنگنده‌های ارتش آمریکا قرار گرفته است. از همین روی، پر واضح است که آمریکایی‌ها که در واقع، از عوامل اصلی پیدایش و گسترش داعش هستند، از مشروعیت و محبوبیت حشدشعبی و تصویب قانون به سود آن ناراضی بوده و آن را نوعی شکست برای خود تلقی می‌کنند.

طی دو سال گذشته موج مخالفت با حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق شدت گرفت و خروج ایالات متحده از خاک این کشور به مطالبه‌ای عمومی تبدیل شد.

پس از حملات نظامی آمریکایی‌ها علیه حشد شعبی، درخواست برای اخراج نظامیان آمریکا از عراق تشدید شد. سرانجام در تاریخ 5 ژانویه 2020 یعنی دو روز بعد از جنایت آمریکا در ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس پارلمان عراق مصوبه اخراج آمریکایی‌ها از عراق را تصویب کرد و مردم عراق نیز 25 ژانویه با برگزاری تظاهرات میلیونی، اخراج نظامیان آمریکایی را خواستار شدند.

در واقع حشد شعبی و نیروهای مقاومت عراق اصلی‌ترین مانع اجرای پروژه‌هایی آمریکایی در خاک عراق محسوب می‌شوند و بر همین اساس توطئه‌های واشنگتن برای حذف و یا دست کم تضعیف این نیروهای مردمی تمامی ندارد.

نقش بی‌بدیل سردار سلیمانی در پیروزی نیروهای مردمی عراق

سردار حاج قاسم سلیمانی با وجود اینکه فروتنانه همیشه از رسانه‌ای شدن نقش خود در تأسیس تشکیلات مهم حشد شعبی و خلاصی عراق از شر اهریمن داعش امتناع می ورزید اما این واقعیت بارها از سوی شخصیت‌های سیاسی مهم عراقی بیان شده است. در 8 شهریور 1395 «اکرم الکعبی» دبیرکل مقاومت اسلامی نُجباء در برنامه زنده «روی خط خبر» شبکه خبر سیما با تاکید بر نقش سردار سلیمانی در تشکیل حشد گفت: حشد شعبی از توده‌های مردم عراق و با اشراف سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس تشکیل شده و این گروه در عراق، عمق مردمی دارد.

شهید ابومهدی المهندس نیز 12 تیر 1396 در حاشیه نهمین اجلاس اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی و در گفت‌وگو با شبکه الکوثر اظهار داشت: سردار قاسم سلیمانی نقش مهمی در آموزش و برنامه ریزی نیروهای عراقی داشته است. وی و برادران حزب الله مشارکت فعالی در نبرد با داعش داشتند و این مسئله با درخواست و توافق با دولت عراق و نخست وزیر سابق صورت گرفت.

اما شکل‌گیری «حشد شعبی» در عراق، بیش از هر موضوع دیگر، نقش مرجعیت شیعی (دینی) را در عراق در راستای بسیج مردم احیا و برجسته‌تر‌کرد؛ به‌گونه‌ای که هم جامعه و هم مردم به قدرت معنوی و نرم بی‌بدیل آن بیش از پیش پی بردند.

منبع:تسنیم