دکتر حمید سوری ، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در مقطع و شرایط فعلی، امکان بروز و اوج پیک بعدی اپیدمی در برخی از مناطق یا حتی کل کشور وجود دارد، گفت: با این حال این مساله سرنوشت محتوم و قطعی کشور نیست که بخواهیم تسلیم آن شویم،  قطعاً اقدامات زودرس و پیشگیرانه می‌تواند از رخداد پیک چهارم اپیدمی در کشور جلوگیری کند.

رخداد پیک چهارم قابل پیشگیری است

وی با بیان اینکه نباید منتظر اوج اپیدمی مانده و بعد از آن اقدام کنیم، عنوان کرد: مسلما برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های پیشگیری از بروز پیک‌های بعدی اپیدمی تنها برعهده وزارت بهداشت نیست؛  در تمامی اپیدمی‌های پیش‌رونده و تهدید کننده، اگرچه نقش رهبری کنترل اپیدمی وظیفه وزارت بهداشت است ولی تحقق این مهم یعنی کنترل و حذف اپیدمی تنها توسط یک سازمان و ارگان امکانپذیر نیست.

این اپیدمیولوژیست ادامه داد: زمانیکه از اپیدمی‌های تهدید کننده صحبت می‌کنیم، یعنی همه سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، ارگان‌ها و نهادهای مردمی باید در کنترل آن مشارکت فعالانه داشته و به این باور برسند که ساده اندیشی و ساده انگاری می‌تواند اپیدمی را مجدداً به حالت قبل برگرداند. طبیعتا کنترل و در نهایت حذف اپیدمی یک مساله ملی و حاکمیتی است که باید اولویت کل سازمان‌ها و نهادهای مرتبط باشد.

دکتر سوری بر نقش مردم در پیشگیری از بروز پیک‌ و اوج‌ اپیدمی تاکید کرد و گفت: هرچند درصد بالایی از مردم رعایت می‌کنند ولی عدم توجه درصدی هرچند محدود هم می‌تواند وضعیت اپیدمی را مجددا خراب کند.

وی با بیان اینکه در شرایط فعلی اپیدمی هر نوع بازگشایی و یا تعطیلی مراکز مزایا و معایبی به دنبال دارد، عنوان کرد: به عنوان نمونه تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها تبعات اجتماعی و تحصیلی زیادی به دنبال دارد و از طرفی بازگشایی آن‌ها نیز جامعه را با خطر بالقوه گسترش اپیدمی روبرو می‌کند، لذا تعادل و توازن منطقی بین این دو مساله راهکار حل بحران است.

شرایط بازگشت به شرایط عادی جامعه

این اپیدمیولوژیست بر ایجاد موازنه منطقی برای بروز حداقل آسیب و حداکثر بهره وری به دنبال بازگشایی‌ها تاکید کرد و گفت: بازگشت به شرایط عادی جامعه نیازمند انجام مطالعات گسترده بومی و استناد به نتایج آن جهت اتخاذ تصمیمات صحیح است. بنابراین اعلام بازگشایی‌ها بدون استناد به مطالعات علمی و اقتضائات ملی و بومی، اقدامی اشتباه و مخاطره آمیز است.

رییس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا در ادامه با اشاره به وضعیت اپیدمی پیش از اجرای طرح شهید سلیمانی، عنوان کرد: ۱۰ ماه ابتدای اپیدمی یعنی از اسفند ۹۸ تا آخر آبان، اپیدمی از شرایط بسیار متزلزل و ناپایداری برخوردار بود، به نحوی که سه پیک اپیدمی را پشت سر گذاشتیم و اوج آن را در مهر و آبان تجربه کردیم؛ شرایطی که به اجبار برای تعطیلی ۱۵۰ شهر به مدت دوهفته با هدف کاهش بار اپیدمی و تجدید قوای کادر درمان منجر شد.

دکتر سوری اجرای طرح شهید سلیمانی از اواخر آبان ماه را حاصل تغییر نگرش، راهبرد و رویکرد مدیریت اپیدمی در کشور دانست و ادامه داد: طرح محله محور مقابله با کرونا به دنبال چندین ماه کار تحقیقاتی بومی و جمع‌آوری تجربیات و درس آموخته‌های موفق بین‌المللی اجرا شد؛ به عنوان نمونه انتظار برای مراجعه دیرهنگام بیماران به بیمارستان‌ها جای خود را به غربالگری برای شناسایی زودهنگام بیماران و مراقبت فعال آنان، تغییر داد.

افزایش کشندگی بیماری با مراجعه دیرهنگام به بیمارستان

وی با بیان اینکه ترس از مراجعه به بیمارستان‌ها و یا ساده‌اندیشی نسبت به بیماری یکی از علل مراجعه دیرهنگام مبتلایان به مراکز درمانی بود، اظهار کرد: مراجعه دیرهنگام مبتلایان به مراکز درمانی یکی از عوامل افزایش میزان کشندگی بیماری در بین بستری شدگان بیمارستانی بود، به گونه‌ای که این رقم دو برابر میانگین جهانی یعنی چیزی حدود ۱۲ درصد بود؛ البته این ضعف همچنان وجود دارد ولی میزان آن نسبت به گذشته کمتر شده است.

اساس و محور طرح شهید سلیمانی

این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه طرح شهید سلیمانی چند اصل و محور مهم را اساس کار خود قرار داده است، گفت: در وهله اول رویکرد از درمان به پیشگیری تغییر کرده و به جای معالجه به مراقبت پرداختیم. استفاده از مشارکت حداکثری مردم و سازماندهی نیروهای جهادی که پیش از این پراکنده بود، محور بعدی طرح شهید سلیمانی است.

دکتر سوری، ردیابی مبتلایان و تماس‌های نزدیک آنان را محور بعدی طرح محله محور مقابله با کرونا عنوان کرد و گفت: بر این اساس، کانون‌های ابتلا و آلودگی شناسایی شده و تحت مراقبت فعال قرار می‌گیرند، به عبارتی حیطه‌های مراقبتی، نظارتی و حمایتی طرح فعال شده است.

در شرایط ناپایدار، احتمال بازگشت وضعیت حاد اپیدمی بالاست

وی با بیان اینکه با اجرای طرح شهید سلیمانی در حدود ۶ هفته گذشته اپیدمی شرایط نسبتاً باثباتی پیدا کرده است، تصریح کرد: البته این ثبات اتفاق خوبی نیست، چراکه اگرچه رقم ۴۰۰ مورد مرگ در روز به حدود ۷۰ مورد کاهش یافته ولی در شرایط ناپایدار و شکننده فعلی، احتمال بالقوه بازگشت وضعیت حاد اپیدمی بیشتر از احتمال حذف آن است.

راهبردهای کنترل و حذف اپیدمی 

رییس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا دستیابی به مرحه کنترل و در نهایت حذف اپیدمی را مستلزم بکارگیری راهکارهای خاصی دانست و گفت: آسیب شناسی و تحلیل مجدد وضعیت اپیدمی جهت شناسایی نقاط ضعف طرح اولین اقدامی است که باید دنبال شود؛ باید بررسی شود که اشتباه در تدوین پایه‌های طرح بوده یا نحوه اجرا و یا در عدم تمکین بازیگران اصلی نسبت به رعایت قوانین و مقررات.

وی شناسایی سریع شرایط طغیان در نقاط مختلف کشور و اعزام تیم‌های واکنش سریع جهت کنترل و خاموشی طغیان را اقدام موثر بعدی دانست و ادامه داد: طغیان‌های احتمالی اپیدمی باید در همان محل رخداد خاموش شود، در غیر این صورت همه این نقاط می‌توانند مانند اوایل اپیدمی به کانون‌های انتشار آلودگی به سراسر کشور تبدیل شوند.

راه‌اندازی تیم واکنش سریع برای خاموشی طغیان‌های اپیدمی

دکتر سوری از راه‌اندازی تیم واکنش سریع کووید ۱۹ در وزارت بهداشت خبر داد و گفت: این تیم‌ها با بررسی به روز وضعیت اپیدمی و شناسایی زودرس کانون‌های آلودگی و طغیان‌ها می‌توانند به سرعت با مشارکت مقامات مسئول محلی اپیدمی را در همان محل تحت کنترل قرار داده و خاموش کنند مطمئنا  در شرایط فعلی اپیدمی ایجاد تیم واکنش سریع می‌تواند بسیار موثر و کمک کننده بوده و امکان بالقوه شعله‌ورتر شدن اپیدمی را به حداقل برساند.

رعایت پروتکل‌ها و محدودیت‌های کرونایی تا چه زمانی ادامه دارد؟

دکتر سوری همچنین در پاسخ به این سوال که رعایت پروتکل‌ها و محدودیت‌های کرونایی تا چه زمانی باید ادامه داشته باشد، تصریح کرد: همانگونه که شواهد نشان می‌دهد، حتی در کشورهایی که واکسیناسیون را در سطح گسترده آغاز کرده‌اند، آمار ابتلا و فوتی به صورت محسوس تغییر نکرده، لذا نه واکسیناسیون و نه اقدامات محافظتی هیچ کدام به تنهایی نمی‌تواند زنجیره انتقال بیماری را قطع و اپیدمی را به سمت خاموشی هدایت کند، به عبارت دیگر رعایت پروتکل‌ها، اعمال محدودیت‌ها و واکسیناسیون مکمل هم هستند.

این استاد اپیدمیولوژی دانشگاه، با تاکید بر اینکه رعایت پروتکل‌های حفاظتی و اعمال محدودیت‌ها همچنان باید تداوم داشته باشند، تصریح کرد: با این حال ضمن کنترل اپیدمی، می‌توان با اتخاذ تمهیدات و راهکارهای مشخص، شدت محدودیت‌ها را به تدریج تقلیل داد، به عبارت دیگر در صورت دستیابی به مرحله کنترل اپیدمی، مردم با آسودگی بیشتر و احتمال کمتر ابتلا می‌توانند به فعالیت‌های معمول خود بازگردند؛ هرچند امکان بالقوه ابتلا همیشه وجود دارد ولی مهم این است که با راهکارهایی احتمال آن را به حداقل ممکن برسانیم.

دکتر سوری با بیان اینکه هنوز به مرحله کنترل اپیدمی نرسیده‌ایم، توضیح داد: اپیدمی زمانی کنترل می‌شود که نوسانات ناشی از آمار ابتلا، بستری و مرگ و میر اپیدمی به پایین‌ترین سطح ممکن برسد. البته با پوشش جمعیت‌های پرخطر، کانون‌های آلودگی مشکوک و مبتلا و ردیابی تماس‌های نزدیک این احتمال بیشتر می‌شود.

وضعیت پوشش طرح شهید سلیمانی در کشور

رییس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا با اشاره به وضعیت پوشش طرح شهید سلیمانی در کشور، با بیان اینکه پوشش این طرح در شهرستان‌ها و مناطق کوچک‌تر کشور نسبتاً کامل است، عمده‌ترین مشکل اجرای طرح را در برخی از مناطق و شهرهای پرجمعیت کشور و همچنین مناطق توریست پذیر دانست و بر اجرای جدی‌تر اصول کنترلی و مدیریتی اپیدمی در این حوزه‌ها و مناطق تاکید کرد.

دکتر سوری بر تاثیر منفی مسافرت‌های غیرضرور و ترددهای بین شهری بر شیوع اپیدمی و تغییر وضعیت آن تاکید کرد و گفت: لغو محدودیت ترددهای بین شهری و عدم نظارت و کنترل جدی بر این ترددها می‌تواند در روند اپیدمی و عدم دستیابی به مرحله کنترل واقعی اپیدمی تاثیرگذار باشد.

وی نکته مهم بعدی را رصد و رهگیری موارد مبتلا، مشکوک و تماس‌های نزدیک آنان دانست و ادامه داد: باید با بهره‌گیری از تمام امکانات و ابزار و فناوری‌های نو و سیستم‌های مخابراتی نسبت به این مهم اقدام کنیم، متاسفانه تا کنون پوشش طرح ردیابی مخابراتی مبتلایان در سطح مورد انتظار محقق نشده است.

دکتر سوری ضمن تاکید بر ضرورت رفع نقاط ضعف طرح، با اشاره به قدم های بعدی در مسیر کنترل و در نهایت حذف اپیدمی، عنوان کرد: کنترل شهرهای غیرآلوده و یا به عبارتی قرنطینه و کنترل معکوس مرزها و کنترل شدید ایاب و ذهاب اولین قدم برای حذف اپیدمی بعد از کنترل آن است. همچنین باید افراد پرخطر و دارای ریسک بالا مانند سالمندان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای که بالاترین آمار مرگ و میر را به خود اختصاص داده‌اند را تحت مراقبت جدی‌تر قرار دهیم.  در این راستا بیماریابی، افزایش تست‌ها و واکسیناسیون گروه‌های پرخطر اهمیت بالایی دارد.

ضرورت رصد و کنترل جهش‌های ویروس در داخل کشور

این اپیدمیولوژیست، رصد و کنترل جهش‌های ویروس را مساله مهم بعدی عنوان کرد و گفت: علاوه بر اهمیت کنترل مرزها جهت پیشگیری از ورود موارد جهش یافته به کشور، باید وضعیت اپیدمی و رخداد جهش‌های احتمالی در داخل کشور را نیز مرتبا رصد کنیم.

رییس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا در بخش پایانی گفت‌وگو با اشاره به وضعیت و روند اپیدمی در دنیا، عنوان کرد:  شواهد نشان می دهد که روند اپیدمی در دنیا تغییر اساسی نداشته و کاهش‌ آمار ابتلا بعد از موج‌های وحشتناک اخیر در سطح  بسیار محدود بوده است.  ضمن اینکه معمولا بعد از هر اوج اپیدمی، آمارها به دنبال برخی عوامل معمول مانند سخت‌گیری‌های بیشتر و احتیاط و رعایت بالاتر مردم کاهش پیدا می‌کند، بنابراین بعد از هر اوج، افول‌هایی داریم ولی هنوز برای قضاوت درباره ماندگاری این نمودار نزولی زود است.

دکتر سوری با تاکید مجدد بر ضرورت ایجاد تعادل منطقی بین خوف و رجا و بیم و امید در زمان اپیدمی در جوامع، عنوان کرد: به عبارت دیگر اگر با تزریق امید واهی به سمت عادی شدن شرایط حرکت کنیم، اپیدمی مجددا طغیان می‌کند و ایجاد ترس زیاد، مشکلات و تبعات سلامت روان را به دنبال دارد، لذا ایجاد  یک تعادل منطقی بین بیم و امید در کنترل اپیدمی‌ها اهمیت زیادی دارد.

این اپیدمیولوژیست در پایان تاکید کرد: وضعیت فعلی اپیدمی در کشور ما بسیار ناپایدار و شکننده است، لذا عادی انگاری شرایط و تزریق امید واهی می‌تواند احتمال بازگشت اپیدمی به شرایط ناگوار پیک‌های قبلی را افزایش دهد، لذا باید ضعف‌ها و اشکالات فعلی در مسیر مدیریت اپیدمی را شناسایی کنیم تا با تکمیل مرحله کنترل اپیدمی با فراغ بال بیشتری برای بازگشت به شرایط معمول جامعه برنامه ریزی کنیم.

انتهای پیام

ایسنا- گلاره کاویان

منبع:ایسنا